حضور در بارگاه مطهر رضوی و زیارت مضجع نورانی امام مهربانی‌ها، حضرت ثامن‌الحجج علی بن موسی الرضا(ع)، شاید در وهله نخست یک امر مشابه و یکسان برای همه انسان‌ها و زائران این آستان مبارک تلقی شود، اما ممکن است به تعداد زائران و دلباختگانی که به این صحن و سرای ملکوتی مشرف می‌شوند، داستان و بهانه تشرف به این قطعه از بهشت وجود داشته باشد. درست مثل بهانه حضور «لیلا توانگر رنجبر» که از آن سوی مرزها و کیلومترها فاصله، از کشور آلمان فرصت تشرف به بارگاه مطهر امام هشتم(ع) و البته پیگیری یک موضوع تحصیلی برای پایان‌نامه دانشگاهی‌اش در حوزه لاله و شمعدان‌های حرم مطهر امام رضا(ع) و حضور در مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در این روزها، برایش فراهم شده است. وی 32ساله و متأهل و اصالتاً اهل شهرستان کرج در استان البرز بوده و از حدود 6سال پیش برای تحصیل در مقطع دکترا رشته مطالعات ادیان در دانشگاه فلیپس ماربورگ عازم شهر ماربورگ در ایالت هسن کشور آلمان شده است. در ادامه بخش‌هایی از گفت‌وگوی خبرنگار قدس با این هموطن ایرانی مقیم خارج از کشور را می‌خوانید.
علاقه‌مند به حوزه «مطالعات اشیا» هستم
من سال1394 در مقطع کارشناسی رشته طراحی صنعتی از دانشگاه هنر تهران، دانش‌آموخته شدم. ضمن اینکه در حوزه طراحی محصول نیز فعالیت می‌کردم. به دنبال این علاقه، احساس کردم به حوزه مطالعات اشیا نیز علاقه دارم و علاقه بیشتر من به مطالعات فرهنگی اشیاست و به همین دلیل به این حوزه ورود پیدا کردم. سپس تصمیم گرفتم در بستر فرهنگ کشورم ایران، مطالعات خودم را انجام دهم و به همین دلیل به رشته ایران‌شناسی علاقه‌مند شدم و برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، رشته ایران‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران را برگزیدم. با راهنمایی استاد دکتر علی شهیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، موضوع پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد خود را «تاریخچه اشیای روشنایی در ایران» انتخاب کردم.
حضور در کشور آلمان
در اواخر سال2018 میلادی (حدود هفت سال پیش) یک موقعیت کاری در دانشگاه فلیپس ماربورگ آلمان، یکی از دانشگاه‌های معتبر و شناخته شده این کشور، برایم فراهم شد. حدود دو سه ماه نخست به نیت کار و همکاری وارد این دانشگاه شدم. یک پروژه پژوهشی به نام «اشیای مذهبی در موزه‌های جهان» در این دانشگاه در دست انجام بود و بخش مربوط به کشور ایران را من انجام می‌دادم. در این زمینه مقاله‌ای از من در مجموعه مقالات مربوط به این موضوع در آلمان با عنوان «تعامل اشیای مذهبی» و ارتباط با اشیای مذهبی در موزه‌های مختلف، چاپ شد. پس از این پروژه، همکاری من با این دانشگاه تا حدود سه سال و نیم یعنی تا اواسط سال2021 میلادی ادامه داشت و از آن تاریخ به بعد، بورسیه تحصیلی همین دانشگاه در مقطع دکترا در رشته مطالعات ادیان شدم.
حس خوب و نوستالژی لاله و شمعدان
اسم نور و روشنایی که به میان می‌آید، یاد ابزارهایی مثل لاله و شمعدان، چراغ پیه‌سوز، چراغ قندیل، فانوس، لوستر، چهل چراغ و... می‌افتم. من احساس خوبی به ابزارهای روشنایی و به‌ویژه «لاله و شمعدان» دارم؛ یک حس نوستالژی. راستش را بخواهید یاد دوران بچگی و طفولیت خودم می‌افتم. همواره در ذهنم خاطرات زیبای این حس قشنگ را مرور می‌کنم. لاله و شمعدان، عضو ثابت در خانواده‌های بسیاری از ایرانیان در ادوار گذشته بوده است. لاله و شمعدان همیشه سر سفره هفت‌سین، بر سر طاقچه‌های منازل قدیمی، سر سفره عقد و عروسی و مراسم ازدواج و البته گاهی اوقات هم در مراسم ترحیم و سوگواری و عزاداری و... همیشه وجود داشته است. من از لاله و شمعدان، یاد مفهوم نور و روشنایی می‌افتم؛ یاد بهتر دیدن و بهتر نگریستن و بهتر فکر کردن.
موضوع پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد من «تاریخچه ابزار روشنایی در فرهنگ ایران» بود و این موضوع سبب شد متوجه شوم بستر کار این بحث چقدر گسترده و عمیق است. من موضوع فلسفه نور و روشنایی را انتخاب کردم تا متوجه شوم چگونه این فلسفه به شکل مادی در ابزار و اشیای روشنایی، جلوه و نمود می‌کند. چون موضوع این بحث بسیار طولانی و گسترده بود، در دوران کارشناسی ارشد نتوانستم به‌طور کامل به ابزارهای روشنایی در بارگاه مطهر امام رضا(ع) بپردازم.
پس از مدتی، در مقطع تحصیلی دکترا در رشته مطالعات ادیان و با توجه به موضوع پایان‌نامه‌ام یعنی لاله و شمعدان‌های حرم مطهر رضوی، این فرصت بدست آمد تا دوباره به شهر مقدس مشهد سفر کنم و با حضور در حرم منور امام هشتم(ع) و زیارت این مضجع شریف، سری هم به مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی بزنم و از منابع غنی اینجا برای موضوع پایان‌نامه‌ام بهره‌مند شوم. من در این سفر روی اسناد و منابع مرتبط با موضوع لاله و شمعدان‌های حرم مطهر امام رضا(ع) در مرکز اسناد آستان قدس (در دوره‌های قاجاریه و پهلوی) و هر سندی که به موضوع پایان‌نامه دکترای من مربوط شود، کار می‌کنم.
آنچه از حرم مطهر امام رضا(ع) همیشه به یاد دارم
تنوع اقشار مختلف انسان‌ها و فرهنگ‌های گوناگون در حرم مطهر امام هشتم(ع) همواره برایم جالب بوده است. مردمان گوناگون از اقوام و ملل، فرهنگ، نژاد و مذاهب، ادیان مختلف در حرم مطهر امام مهربانی‌ها در کنار یکدیگر حضور پیدا می‌کنند. این بارگاه مطهر تنها مخصوص شیعیان و مسلمانان نیست، به نظر من اینجا متعلق به همه انسان‌هاست و همه در اینجا احساس امنیت و آرامش می‌کنند. حرم مطهر امام رضا(ع) واقعاً بین‌المللی و جهانی است. حضور این همه انسان‌های مختلف، با یک هدف یعنی زیارت در این مکان مقدس همواره برایم جالب است.
چند کلمه با محققان و پژوهشگران
پس از تحویل دادن معرفی‌نامه رسمی و معتبر صادر شده از دانشگاه فلیپس ماربورگ آلمان، ابتدا به اداره آموزش حرم مطهر و سپس مرکز اسناد آستان قدس معرفی شدم. در برخورد با افراد شاغل و مدیران این مرکز متوجه علاقه و پشتکار آنان در ارائه خدمت به مخاطبان و به‌ویژه محققان و پژوهشگران شدم. افراد دانش‌آموخته با تحصیلات دانشگاهی در این مرکز حضور دارند که سال‌هاست در رشته‌های تخصصی مثل تاریخ و... فعالیت می‌کنند و با روی خوش به محققان و مخاطبان، خدمات ارائه می‌دهند. این مرکز دارای آرشیوی غنی و ارزشمند از اسناد و منابع تاریخی است و من هم به نوبه خودم تلاش می‌کنم این مرکز را بیش از پیش در کشور آلمان به افراد محقق و پژوهشگر معرفی کنم. به پژوهشگران علوم مختلف ه‌ویژه علوم انسانی پیشنهاد می‌کنم حتماً در سفر به مشهد و زیارت حرم امام رضا(ع)، سری هم به مرکز اسناد آستان قدس رضوی بزنند و از این مرکز دیدن کنند. البته خود مسئولان این مرکز و مدیران بالادستی هم باید با تلاش و همت بیشتر، ارائه خدمات برخط را بیشتر کرده و شبهه عدم دسترسی به اطلاعات و منابع در این مرکز را برطرف کنند. از اینکه در این مرکز از پژوهش‌های دانشجویان دانشگاه‌های خارج از کشور استقبال شده و تلاش سازنده برای اطلاع‌رسانی به صورت فعال انجام می‌شود، بسیار خوشحال شدم.
نظر شما