بیست دوم ذی الحجه سالروز شهادت میثم تمار، یکی از باوفاترین اصحاب حضرت علی علیه السلام است که در جریان قیام امام حسین علیه السلام به دستور ابن زیاد لعین به شهادت رسید و به همین مناسبت، مطلبی در مورد ایشان منتشر می‌شود.

میثم تمار، گنجینه اسرار

میثم تمار فرزند یحیی از سرزمین نهروان می باشد.(۱)

نهروان منطقه ای در عراق، بین واسط و بغداد واقع شده و جزئی از عراق می باشد که در زمانی بخشی از ایران بود و در اولین حملات مسلمین به ایران به تصرف سپاه عرب مسلمان درآمد.

گروهی میثم را اهل آذربایجان می دانند که به نواحی عراق آمد و در نهروان ساکن شد.(۲)و برخی میثم را از کردان ایرانی به شمار آوردند.

نهروان و آبادی های آن بلوک، قبل از قباد شهریار ایران، مسکن طوایف بود و در زمان قباد شهریار، عده ای از بزرگان و رجال ادب و اهل شرف فارس و خراسان، به عراق منتقل شده و در اطراف دجله مسکن گرفتند، عده دیگری که از نظر نسب بدان پایه نبودند به فرمان شاه به آبادی های نهروان انتقال یافتند. خانواده میثم نیز از آن جمله بود.

به گفته میثم، پدرش از آبادی نهروان بود و در میان اعراب به عنوان یک نفر عجم شناخته می شده است، بطور مسلم ایرانی و به احتمال قوی از نژاد کرد و به احتمال ضعیف از اهالی فارس و خراسان می باشد.(۳)

شواهد دیگری نیز بر ایرانی بودن میثم وجود دارد. از جمله:

۱. هنگامی که حضرت علی(ع) در اولین ملاقات با میثم بطور صریح به او فرمود: پیامبر اکرم(ص)به من خبر داده است که مادرت تو را به عجم میثم نام نهاده است.

۲. نام پدر میثم یحیی است که این اسم در میان اعراب جاهلیت مرسوم نبوده، بلکه نام یحیی بعد از شیوع اسلام و قرآن، آن هم به ندرت در میان اعراب یافت شد.

۳. هنگامی که در حضور ابن زیاد از میثم سخن به میان آمد، ابن زیاد گفت: آیا این عجم شایسته حکومت است و نیز ابن زیاد در ملاقاتی خطاب به میثم گفت: تو در عجمیت خود باقی هستی، تا به آنچه می خواهی دست یابی.(۴)

مشابهت های میثم و سلمان

بین سلمان فارسی و میثم نهروانی مشابهت هایی وجود دارد از جمله:

۱. سلمان برده یکی از زنان یهودی در مدینه بود که پیامبر(ص) او را خرید و آزاد کرد و میثم نیز برده یکی از زنان بنی اسد بود که علی(ع) او را خرید و آزاد کرد.

۲. سلمان به حدی به پیامبر نزدیک شد که از اهل بیت پیامبر به شمار می رفت و سلمان محمدی شد، میثم نیز به حدی به علی(ع) نزدیک شد تا یکی از مقرب ترین مردم نزد امام و گنجینه اسرار علی(ع) شد.

۳. سلمان علم را از پیامبر(ص) فرا گرفت و یکی از عالم ترین اصحاب او شد، میثم علم را از علی(ع) فرا گرفت و یکی از فقیه ترین و عالم ترین اصحاب او شد.

۴. سلمان اولین ایرانی مسلمان در مدینه بود و میثم اولین آزاد شده ایرانی در کوفه به دست علی(ع) بود.

۵. سلمان مدت کوتاهی با پیامبر زیست (حدود ۱۰ سال) و میثم نیز حدود ۴ سال با امام در کوفه بود. ولی هر دو عارف به علوم خاصه بودند که در زمان کوتاهی فرا گرفتند و هر دو عروج معشوق خود را به چشم دیدند.(۵)

دفاع از مظلوم

میثم بیانی رسا داشت و در نطق و سخن، توانا و فصیح بود و با بیانی جذاب و شیوا در مقابل ظلم ابن زیاد و دیگران به مقابله می پرداخت.

او در بازار میوه، رئیس صنف میوه فروشان بود؛ هر گاه می خواستند در جایی و نزد کسی، سخنی گفته شود از میثم می خواستند که سخن گویشان باشد.

روزی گروهی از بازاریان نزد میثم رفتند تا با هم به عنوان شکایت از عامل بازار پیش ابن زیاد بروند، میثم در این دیدار به نمایندگی از بازاریان سخن گفت، به حدی که ابن زیاد از گفتارش به شگفتی افتاد و در سکوت فرو رفت.(۶)

میثم پس از شهادت حضرت علی(ع) در خدمت امام حسن مجتبی (ع) بود ولی ملازمت او با امام حسن(ع) محدود به مدت زمانی بود که امام در کوفه حضور داشتند و چون زندگی او در کوفه بود نتوانست با امام(ع) به مدینه مشرف شود ولی در زمان امام حسین(ع) گاهی به مکه و مدینه مشرف و به خدمت امام حسین(ع) می رسید و حتی در آخرین سفری که به مدینه داشت، امام را در مدینه نیافت و بدون اینکه امام را زیارت کند به کوفه مراجعت نمود ولی بعد از مراجعت به فرمان ابن زیاد دستگیر و زندانی شد.

شهادت میثم

میثم در سال ۶۰ ق. آخرین سفر را به مدینه رفت و با رسول خدا وداع نمود.

پس از بازگشت به کوفه به دستور ابن زیاد دستگیر و زندانی شد. او را بر همان درختی دار زدند که حضرت علی(ع) خبرش را به او داده بود و نحوه شهادتش را گفته بود.

میثم به همراه ۹ نفر دیگر در یک روز به دار کشیده شد ولی محل دارهای آنان متفاوت بود و چنانکه علی(ع) بدو فرموده بود، چوبه دار میثم از دیگران کوتاهتر و نزدیک منزلش بود.

سه روز پس از شهادت میثم، دوستانش جسد مبارکش را دفن و بعدها برایش مقبره ای بنا کردند که امروز در نزدیکی کوفه مشهور است.

از میثم شش فرزند به نام های محمد، صالح، علی، عمران و حمزه باقی ماند که از اصحاب امام سجاد، امام باقر، و امام جعفر صادق بودند و نوه های میثم نیز از یاران ائمه اطهار بوده و خدمات فراوانی به اسلام و تشیع نمودند.(۷)

منابع و پی‌نوشت:

۱ . رجال کشی، ص ۵۵.

۲ . میثم تمار، محمد حسین مظفر، ص۶.

۳ . میثم تمار، محمدباقر بهبودی، ص ۵.

۴. سیمای میثم تمار، ص۱۶.

۵ . من اعلام الصحابه و التابعین، ج ۶، ص۸۹.

۶. رجال کشی، ص۸۶.

۷.میثم تمار، محمد حسین مظفر