ایجاد بورس غلات بریکس به عنوان راهی برای به چالش کشیدن نظم جهانی غرب تلقی می‌شود که مشابه اوپک در دهه ۱۹۶۰ انحصارطلبی شرکت‌های نفتی انگلیسی-آمریکایی را به چالش کشید.
تولید گندم نقش مهمی در اقتصاد ایفا می‌کند و برای میلیون‌ها نفر از کشاورز گرفته تا کارگران کارخانه‌های فرآوری و شرکت‌های لجستیک شغل ایجاد می‌کند. از همین روی، کاهش عملکرد گندم می‌تواند بر اقتصاد کل مناطق تأثیر منفی بگذارد. با توجه به این موضوع، ایجاد بورس غلات بریکس اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند و شکل گیری چنین مبادله‌ای به دلایل اقتصادی و استراتژیک از اهمیت بالایی برخوردار است.
چرایی طرح ایجاد بورس غلات بریکس
در حال حاضر، شاخص‌های قیمت غلات عمدتاً در ایالات متحده آمریکا و اروپا شکل می‌گیرند و از دیدگاه کشورهای بریکس که غلات بیشتری تولید می‌کنند، به طور غیرمنصفانه‌ای بر قیمت تأثیر می‌گذارند. از همین روی، ایجاد بورس غلات به کشورهای بریکس اجازه می‌دهد تا شاخص‌های قیمت جدیدی را تعیین کنند، وابستگی به مبادلات غربی را کاهش دهند و از اقتصاد خود در برابر شوک‌های خارجی محافظت کنند.
پیشنهاد ایجاد بورس غلات توسط ادوارد زرنین، رئیس هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان غلات و در دوره ریاست روسیه بر بریکس در سال ۲۰۲۴ به وزارت کشاورزی ارائه شد. در ۵ مارس ۲۰۲۳، رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین در دیدار با تولیدکنندگان محصولات کشاورزی از این پیشنهاد حمایت کرد. سپس در نخستین جلسه کارگروه کشاورزی بریکس، روسیه این ابتکار را به همکاران خود پیشنهاد داد. علاوه بر این، کنفرانس امنیت غذایی و توسعه پایدار کشاورزی نیز در اواخر ژوئن در مسکو برگزار شد. شرکای خارجی ارزیابی مثبتی از ابتکارات روسیه داشته و بر اهمیت تقویت همکاری‌های چندجانبه کشاورزی تاکید کردند. زرنین خاطرنشان کرد که مذاکره در مورد پروژه بورس غلات در پلت فرم بریکس آغاز شده و تصمیم نهایی به مقامات سیاسی کشورهای عضو آن بستگی دارد.
رئیس جمهور روسیه ایده ایجاد بورس غلات بریکس را در دیدار با نمایندگان بخش کشاورزی و صنعتی منطقه «استاوروپل» در ماه مارس تایید کرد و آن را امیدوارکننده خواند. اتحادیه صادرکنندگان غلات در دسامبر سال گذشته در نامه‌ای به وزارت کشاورزی این طرح را تشریح و تأکید کرد که زیرساخت‌های مدرن بازار جهانی غلات پس از جنگ جهانی دوم با تسلط عرضه محصولات آمریکا ایجاد شد. این اتحادیه خاطرنشان می‌کند که کشورهای بریکس، با وجود اینکه نقش اصلی در بازار جهانی غلات دارند، اما نمی‌توانند به طور کامل در شکل گیری قیمت محصولات مهمی مانند گندم، جو و ذرت مشارکت داشته باشند. از همین روی، ایجاد زیرساخت تجاری و سیستم تسویه یکپارچه بریکس ضروری است.
استفاده از تجربه روسیه در تشکیل بورس غلات
روسیه تجربه قابل توجهی در ایجاد بسترهای تجاری و تسویه مبادلات با فناوری پیشرفته و قابل اعتماد دارد که می‌تواند در ایجاد بورس غلات بریکس مورد استفاده قرار گیرد. در سال ۲۰۲۳، کشورهای بریکس ۱.۱۷ میلیارد تن غلات (۴۲ درصد تولید جهانی) و ۱.۱ میلیارد تن (۴۰ درصد مصرف جهانی) مصرف کردند. با گسترش اعضای بریکس در سال ۲۰۲۴، از جمله پیوستن مصر، ایران، عربستان و امارات، تولید غلات به ۱.۲۴ میلیارد تن (۴۴ درصد تولید جهانی) و مصرف به ۱.۲۳ میلیارد تن خواهد رسید.
ایده تنظیم قیمت محصولات کشاورزی در چارچوب بریکس بسیار مورد توجه است. با این حال، اجرای موفقیت آمیز آن نه تنها به یک پلتفرم مبادله، بلکه به یک اتحادیه صنعتی مشابه اوپک نیاز دارد. از نظر تئوری، کشورهای بریکس پتانسیل کافی برای تبدیل شدن به مشابه اوپک را دارند. با این حال، تحلیلگران خاطرنشان می‌کنند که برخلاف اوپک، اکثر کشورهای بریکس واردکننده خالص غلات هستند. تنها روسیه و برزیل سهم قابل توجهی از بازار جهانی غلات را در اختیار دارند و به طور بالقوه می‌توانند از تنظیم قیمت سود ببرند. در روسیه، ایجاد بورس غلات بریکس به عنوان راهی برای به چالش کشیدن نظم جهانی غرب تلقی می‌شود، مشابه اوپک که در دهه ۱۹۶۰ انحصارطلبی شرکت‌های نفتی انگلیسی-آمریکایی را به چالش کشید.
در حال حاضر، روسیه یک چهارم از صادرات غلات جهان را به خود اختصاص می‌دهد و قیمت‌های جهانی آن توسط بورس‌های غربی مانند CME Group ایالات متحده و MATIF فرانسه تعیین و همچنین عرضه آن توسط تجار بزرگ اروپایی و آمریکایی مانند Cargill و Viterra کنترل می‌شود. از همین روی، ایجاد بورس غلات به کاهش نفوذ نهادهای غربی در تجارت بین روسیه و واردکنندگان اصلی غلات کمک می‌کند. بازارهای اولیه مسکو، ترکیه، مصر و ایران هستند و صادرات به الجزایر، اندونزی و بنگلادش نیز افزایش یافته است. اگر بورس بریکس حجم قابل توجهی غلات را جذب کند، می‌تواند به یک پل آزمایشی جهت اتصال مبادلات بریکس و زیرساخت ارزی تبدیل شود.
در اکتبر ۲۰۲۳، شرکت صادرات غلات روسی Food Export Trade قراردادی به ارزش ۲۶ میلیارد دلار برای تامین ۷۰ میلیون تن غلات، حبوبات و دانه‌های روغنی به چین طی ۱۲ سال آینده امضا کرد. بر اساس این قرارداد، روسیه قصد دارد تولید غلات را در سیبری، اورال و خاور دور گسترش دهد که بخش کشاورزی در آنها از توسعه یافتگی کمتری نسبت به بخش اروپایی کشور برخوردار است. ایده فروش غلات به خریداران خارجی بر اساس روبل مدتهاست که در ساختارهای دولتی روسیه تقویت شده و این امر با بریکس می‌تواند به واقعیت تبدیل شود. در جلسه اخیر دولت روسیه، الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه، اعلام کرد که سهم معاملات بین روسیه و کشورهای بریکس با ارزهای ملی سه برابر شده و به ۸۵ درصد رسیده است.
اهمیت راهبردی امنیت غذایی در دوره کنونی
ایجاد بورس غلات بریکس در شرایط ژئوپلیتیک کنونی برای روسیه که با محدودیت‌های خارجی مواجه است و ۲۲ درصد از صادرات غلات جهان را به خود اختصاص می‌دهد، بیش از همه کشورها ضروری است. تحلیلگران روسی بر این باورند که آینده پروژه‌هایی مانند بورس غلات بریکس تا حد زیادی به روابط چین و کشورهای غربی بستگی دارد. امنیت غذایی یک عامل کلیدی در دستیابی به اهداف توسعه پایدار (SDGs) ۱ و ۲ با هدف از بین بردن فقر و گرسنگی در سراسر جهان است. اطمینان از در دسترس بودن و کیفیت غذا به طور مستقیم بر بهبود استاندارد زندگی، کاهش سطح فقر و تامین تغذیه کافی برای همه گروه‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد. در زمینه امنیت ملی روسیه، امنیت غذایی اهمیت استراتژیک پیدا می‌کند، زیرا عرضه پایدار و مستمر مواد غذایی به ثبات اجتماعی و اقتصادی کمک و از بحران‌های احتمالی ناشی از کمبود منابع جلوگیری می‌کند. بنابراین، تقویت امنیت غذایی جزء لاینفک توسعه پایدار همه جانبه و همچنین سیاست‌های امنیت ملی است.
نظر شما