یکی از اتفاق‌های خوب و پسندیده در کانون؛ ایجاد و راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار است که کودکان و نوجوانانی که در مناطق روستایی هستند و شاید دسترسی محدودتری به کتاب داشته باشند را میهمان تازه‌ترین نشر، شعر و داستان‌های خواندنی می‌کند. احسان بلوری، کارشناس فرهنگی مراکز سیار و پستی خراسان جنوبی که به عنوان مربی سابقه حضور در کتابخانه‌های سیار هم داشته درباره ویژگی‌های این طرح قدیمی و جذاب و واکنش بچه‌ها به خواندن کتاب‌های تازه می‌گوید.
از اینجا آغاز کنیم که ایجاد کتابخانه‌های سیار در کانون به چه زمانی بازمی گردد و این طرح از چه سالی به خراسان جنوبی رسید؟
یک سال پس از تأسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان این کتابخانه‌های سیار در کشور کار خود را آغاز کردند و قدیمی‌ترین کتابخانه سیار روستایی در خراسان جنوبی به سال ۱۳۵۶ می‌رسد. حتی سال‌های ابتدای این طرح در سراسر کشور کتاب‌ها با اسب و قاطر به روستاها برده می‌شد و سال‌های بعد اتوبوس‌های شهری کار خود را آغاز کردند.
چه تعداد کتاب به روستاهافرستاده می‌شود؟
کتابخانه سیار ما به طور میانگین ۲۰ روستا را زیر پوشش قرار می‌دهد و معمولاً روستاهایی با شعاع ۴۰کیلومتر در این طرح قرار دارند و متوسط کتاب‌هایی که در هر کتابخانه وجود دارد تقریباً بین ۸ تا ۱۰ هزار نسخه است. خودروها نیز از محل اعتبار کانون تأمین می‌شوند و تعداد معدودی نیز توسط خیران اهدا شده است.
آیا کتاب‌های کتابخانه صرفاً توسط کانون تأمین می‌شود یا خیران هم مشارکت دارند؟
تمام این کتاب‌ها توسط کانون تأمین می‌شود و براساس رویه‌ای، شورای نظارت کتاب‌ها را بررسی می‌کند و فقط کتاب‌های انتشارات کانون مجاز به استفاده در این طرح هستند که البته غیرقابل فروش و مخصوص امانت است و به صورت دوره‌ای به کل کشور ارسال می‌شود.
روند به‌روز شدن فهرست کتاب‌ها چگونه است و چند وقت یک‌بار کتاب‌های جدید را دریافت می‌کنید؟
در هر فصل کتاب‌های تازه برایمان ارسال می‌شود و آن‌ها را به کتابخانه تزریق می‌کنیم که جایگزین کتاب‌های قبلی می‌شود.
آیا هیچ‌کدام از روستاها مجهز به کتابخانه نیستند که بتوانند فقط کتاب‌های جدید را دریافت کنند؟
این وضعیت در کشور متفاوت است اما در خراسان جنوبی برخی از روستاها برخوردار هستند و برخی نه! البته برخی هم عشایری هستند و طبیعتاً کتابخانه ندارند اما آن‌هایی هم که کتابخانه مستقر دارند بسیار کوچک است و کتاب‌های کودک و نوجوانش بسیار قدیمی و یا ضعیف است و به‌روزترین کتاب‌ها را تیم سیار ما به آن‌ها امانت می‌دهد.
کتابخانه‌های سیار چند وقت یک‌بار به روستا سر می‌زنند و اینکه آیا این روند در شرایط نامساعد جوی و... مختل می‌شود؟
کتابخانه‌های سیار مشتمل بر دو بخش روستایی و شهری است و چند کتابخانه پستی هم داریم. همکاران ما هر روز به روستاها مراجعه می‌کنند و کتابخانه‌های روستایی تا شعاع ۴۰ کیلومتری را پوشش می‌دهند. کتابخانه‌های سیار شهری نیز مناطق حاشیه شهری و کم‌برخوردار شهر را زیر پوشش قرار می‌دهند. از طرفی دیگر کتابخانه‌های پستی نیز به مناطقی که این دو بخش نمی‌توانند کتاب برسانند و از دسترسشان خارج است، کتاب‌ها را ارسال می‌کنند. اما درباره اینکه همکاران ما در شرایط بد جوی چه می‌کنند باید بگویم بی‌اغراق آن‌ها در هر شرایطی به روستاها سر می‌زنند و حتی در بدترین شرایط هم کارشان را انجام می‌دهند و البته تجهیزات کاملی هم دارند، اما اگر به هر دلیلی این امکان میسر نشود حتماً به روستاها اطلاع خواهند داد.
آیا شیوع کرونا در دو سال گذشته نظم این روال همیشگی را تحت تأثیر قرار داده است؟
بله متأسفانه طی دو سال اخیر مراجعه همکاران ما به روستاها متوقف شده بود، اما از اول مهر امسال به صورت رسمی کار دوباره آغاز شده و نخستین برنامه ما بازپس‌گیری کتاب‌هایی است که در این مدت نزد بچه‌ها امانت بوده است.
آیا فعالیت‌های فرهنگی دیگری هم در کنار امانت کتاب اتفاق می‌افتد؟
بله. فعالیت هر کدام از همکاران ما بنا به تخصصشان متفاوت است، اما بخشی از فعالیت‌ها به صورت جمعی و براساس آموزش‌هایی که ضمن خدمت دیده‌اند به صورت عمومی اجرا می‌شود، برخی هم تخصص‌هایی دارند. به طور مثال یک مربی تخصص ویژه‌ای در قصه‌گویی دارد و در برنامه‌هایی که اجرا می‌کند جنبه قصه‌گویی پررنگ‌تر است، مربی دیگری در مباحث مذهبی قوت بیشتری دارد و دیگری کاردستی، اریگامی و... را آموزش می‌دهد؛ اما به صورت کلی اولویت نخست امانت کتاب و فعالیت‌های کتاب محور است و در وهله بعدی فعالیت‌های جانبی مانند مسابقات و برپایی اردو، بازی و سرگرمی، قصه‌گویی، کاردستی، شعرخوانی، نمایش عروسکی، شناسایی بچه‌ها برای جشنواره‌ها و مهرواره‌ها و... برای پایدارسازی و علاقه‌مندسازی بچه‌ها صورت می‌پذیرد.
واکنش بچه‌ها چیست؟
شما خودتان را جای بچه‌هایی بگذارید که در روستا هیچ امکاناتی ندارند و هر دو هفته یک بار، یک مربی با کتابخانه سیار به روستا می‌رود و کتاب‌هایی بسیار زیبا و جذاب و با محتوای عالی به آن‌ها می‌دهد و برایشان قصه تعریف می‌کند، کاردستی هم می‌سازد و روز خوش و خاطره‌انگیزی را برای آن‌ها رقم می‌زند. من هفت سال مربی کتابخانه سیار بودم و تجربه نزدیکی با بچه‌ها را داشتم و بارها دیده‌ام تا ماشین به کوچه وارد می‌شود و آن را می‌بینند بسیار شاد و هیجان‌زده می‌شوند زیرا مربی برای آن‌ها حامل شادی، نشاط و سرگرمی است.
آیا خاطره‌ای هم از شوق بچه‌ها در مواجهه با کتابخانه‌های سیار دارید؟
بله. خاطرم است یک سال برف سنگینی آمده بود و احتمال می‌دادم بچه‌ها نباشند. حتی نتوانستم تماسی هم با آن‌ها برقرار کنم اما در نهایت و در این موقعیت تصمیم گرفتم به روستا بروم. وقتی نزدیک شدم دیدم چند تا از بچه‌ها در حالی که برف در آن مناطق کوهستانی می‌بارید کتاب‌هایشان در کاپشن و کلاه روی سر و دستانشان را زیر بغلشان گره زده بودند و در حالی که برف روی سرشان نشسته بود منتظر من بودند. به نظرم این انتظار بسیار بدی بود اگر آن روز نمی‌رفتم.
پس از وقفه‌ای که به دلیل کرونا پیش آمد، در این شروع دوباره برنامه جدیدی هم دارید؟
رویکرد همکاران ما در این ایام بیشتر جنبه نشاط‌افزایی دارد و نخستین گام گرفتن کتاب‌هاست؛ ضمن اینکه در این مدت فعالیت‌های نشاط‌محور مانند برگزاری مسابقات، اجرای نمایش عروسکی و... هم داشته باشند و البته عضوگیری جدید هم خواهیم داشت.
نظر شما