براساس گزارش‌ها اسماعیل هنیه و خالد مشعل، رئیس کنونی و پیشین دفتر سیاسی حماس که هر دو در سال‌های گذشته ساکن قطر بوده‌اند، در صدر این گروه وارد ریاض شده‌اند. جالب آنکه همزمان وبگاه روزنامه «العربی الجدید» از سفر «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به عربستان خبر داده است.  مناسبات حماس و ریاض از سال ۲۰۰۷ رو به وخامت گذاشته است. روزنامه اسرائیلی معاریو ۲۷ فروردین در تحلیل سفر هیئت حماس به ریاض، نوشت: عربستان از مسیر عادی‌سازی رابطه با اسرائیل دورتر شده است. در گفت‌وگو با دکتر عماد هلالات، تحلیلگر مسائل جهان عرب ابعاد اهمیت سفر حماس را به بحث گذاشته‌ایم.
 
تحلیل شما از تغییر سیاست ریاض در قبال حماس چیست؟
وضعیتی که اکنون در عربستان حکمفرماست و تجدیدنظری که در سیاست خارجی سعودی صورت گرفته مسئله‌ای است که فقط به حماس یا رابطه با یک کشور برنمی‌گردد بلکه یک روند کلی در حال اجراست که می‌توان از آن به عنوان بازگشت سعودی به تنظیمات کارخانه در سیاست‌های منطقه‌ای نام برد. عربستان تا پیش از سال ۲۰۰۶ با تمام گروه‌های فلسطینی و حتی حزب‌الله لبنان رابطه و تعامل داشت. اما کنار گذاشتن رویکرد محافظه‌کارانه و درپیش گرفتن رویکرد تجدیدنظرطلبانه که به‌ویژه پس از اتفاقاتی که به بهار عربی موسوم شد روی داد، شکافی در روابط عربستان با مقاومت فلسطین را به دنبال داشت. در ادامه، زندانی کردن برخی افراد وابسته به حماس در ریاض بر دامنه اختلافات افزود. با این حال، عربستان در حال تجدیدنظر در روابط خارجی خود به‌ویژه در سطح منطقه‌ است که برقراری مناسبات با ایران در ذیل آن تعریف می‌شود. سفر هیئت‌های مختلف از حماس، فتح و جهاد اسلامی هم در این قالب است و در ادامه حتی اگر بشنوید نمایندگانی از حزب‌الله به ریاض رفته‌اند نباید چندان تعجب کرد. 

روابط با حماس به منزله کاهش مناسبات سعودی و رژیم‌صهیونیستی است؟ 
باید توجه داشت سعودی در چند سال گذشته و با در پیش گرفتن سیاست‌های اشتباه، رهبری خود بر جهان عرب را از دست داده است. بنابراین تصحیح رابطه با کشورهای اثرگذاری مانند ایران و محور مقاومت گامی در اصلاح این سیاست اشتباه و با هدف بازیابی جایگاه پیشین است. البته این مسئله به معنی تنش‌آفرینی با رژیم صهیونیستی نخواهد بود. همان‌گونه که اشاره شد سعودی به دنبال ایجاد توازن در سیاست خارجی و اصلاح سیاست‌های گذشته است. فعلاً کفه این ترازو به سمت رژیم صهیونیستی نخواهد بود بلکه فرمان به سمت کشورهای اسلامی و احیای روابط با کشورهایی مانند الجزایر و تونس خواهد بود. 
با  این وجود، این اقدام بن‌سلمان زیر پا گذاشتن معاهده آبراهام نخواهد بود چراکه در هرصورت عربستان در تقسیم‌بندی منطقه‌ای جزو کشورهای همپیمان آمریکا محسوب می‌شود و ترجیح می‌دهد به سمت تنش‌آفرینی با رژیم صهیونیستی نرود. عربستان یک موضوع را در دستور کار خود قرار داده؛ منازعه با جریان مقاومت، آورده‌ای برای این کشور نخواهد داشت. سعودی به دنبال بازیابی نقش خود در رهبری جهان عرب است و توافق با ایران، جریان صدر و حکمت عراق، سوریه، انصارالله یمن و حتی حزب‌الله و گروه‌های مقاومت فلسطین در همین پازل است.

 سیاست کنونی ریاض تاکتیک است یا راهبرد؟ 
عربستان یک مسئله را به‌خوبی فهم کرده و آن هم مسئله تغییرات کلی در ساختار نظام بین‌الملل است. در این مسیر، سعودی در بحران اوکراین هیچ‌گاه با تحریم‌های آمریکا همراهی نکرد و در قالب اوپک‌پلاس با مسکو در کاهش تولید نفت همکاری‌های گسترده‌ای داشت. گسترش روابط با چین هم بسیار مهم است. یکی از مهم‌ترین موضوعات تأثیرگذار بر نوع سیاست خارجی عربستان، اقدامات جمهوری اسلامی است. گرایش به شرق در سیاست خارجی ایران، سبب شد سعودی به‌خصوص از عقد قرارداد ۲۵ساله ایران با چین احساس خطر کند. ریاض نمی‌خواهد از قطار تغییرات در نظام بین‌الملل عقب بماند. می‌خواهد همان‌گونه که روابط خود را با آمریکا حفظ می‌کند روابطش را با چین و روسیه هم گسترش دهد و این تغییرات و حتی بحث عضویت در سازمان شانگهای و بریکس در همین راستا مطرح می‌شود. 

برخی معتقدند در این تغییر رویکردهای ریاض نگاه اقتصادی بر سیاسی غلبه دارد؛ نظر شما در این باره چیست؟
یک مسئله بسیار مهم در غرب آسیا این است که ما در این منطقه اصلاً بازیگر اقتصادی نداریم. هیچ کدام از بازیگران غرب آسیا اقتصادی نیستند. همه بازیگران ژئوپلتیک و امنیتی‌اند. مسئله امنیت و نظامی‌گری در سیاست خارجی این منطقه اولویت دارد که در مورد ترکیه، ایران، عربستان و اسرائیل به عنوان چهار قدرت اصلی درست است. پس در اصلاح نوع رابطه سعودی هم این واقعیت صدق می‌کند. عربستان ازنظر سیاسی به دنبال توازنی در روابط میان شرق و غرب است و این واقعیت اتفاقات اخیر است.

خبرنگار: زینب اصغریان