اندیشه‌های زلال آن بزرگوار، الهی است و نور توحید، تمام وجود مبارک او را فرا گرفته بود و بالاخره خدا، قرآن، آخرت و یاد پروردگار، مجموعه شخصیت او را تشکیل می‌داد.

معنای ظریف جود الهی

امام مجتبی(ع) مشغول طواف خانه خدا بودند که مردی به حضورشان آمد و از معنای «جواد» پرسش کرد. حضرت فرمود: «برای سخن تو دو وجه است؛ اگر راجع به مخلوق پرسش می‌کنی؛ فإنّ الجواد الذی یؤدّی ما افترض الله علیه والبخیل الذی بخل بما افترض علیه؛ جواد آن کسی است که آنچه خدا بر او واجب گردانیده ادا کند و بپردازد و بخیل آن است که به آنچه خدا بر او واجب فرموده بخل بورزد.

و اگر راجع به خالق پرسش می‌کنی؛ فهو الجوادُ إن أعطی وهو الجوادُ إن منع؛ لأنه إن أعطی عبدا أعطاه ما لیس له. وإن مَنعَ مَنعَ ما لیس له؛ خداوند اگر ببخشد جواد است و اگر منع کند جواد است؛ زیرا اگر به بنده ای عطا کند چیزی را عطا کرده که از آن عبد نبوده و اگر منع کند از بنده ای، پس منع کرده چیزی را که برای آن بنده نبوده است.(توفیق ابو علم، اهل البیت، ص ۳۰۳)

آری! مالک ذات لا یزال الهی است و بندگان در برابر او چیزی ندارند و از این رو اگر بدهد از خود داده و اگر منع کند از آنِ خودش بوده و بر وفق مصلحت نداده است؛ بنابراین او جواد است؛ چه بدهد و چه ندهد.

صاحب علوم مکنون الهی

قطب الدین راوندی رحمه الله نقل می‌کند که امام حسین(ع) فرمود: «من و برادرم حسن و برادرم محمد حنفیه و عبدالله بن عباس و قثم و فضل بر سر سفره ای نشسته بودیم؛ ناگهان ملخی بر آن سفره غذا نشست؛ ابن عباس آن را گرفت و به حضرت امام حسن(ع) گفت: ای آقای من! می‌دانی که بر بال ملخ چه نوشته است؟

امام حسن(ع) فرمود: از پدرم شنیدم که فرمود: از پیامبر(ص) شنیدم فرمودند: بر بال ملخ مکتوب است:

أنا الله لا إله إلا أنا ربّ الجرادة ورازقها إذا شئتُ بَعثتُها رزقاً لقوم، وإذا شئتُ بَعَثتُها بلاءً علی قومٍ؛ منم خداوند. خدایی جز من نیست که پروردگار ملخ و روزی دهنده آنم؛ هنگامی که خواستم آن را برای قوم و مردمی می‌فرستم تا رزق آنان باشد و چون بخواهم بر مردمی به عنوان بلا می‌فرستم.

در این هنگام ابن عباس برخاست و سر مبارک حضرت امام حسن(ع) را بوسید و گفت:

هذا مِن مَکنون العلم؛ این مطلب از علوم مخفی و پنهان است.(راوندی، دعوات، ص۱۴۵)

یعنی دیگران را بدان دسترسی نبوده و اختصاص به خاندان وحی دارد و حضرت حسن بن علی(ع) از آن سرچشمه نورانی استفاده کرده است.

به یاد آخرت

توفیق ابو علَم می‌گوید: روایت شده که مردی شنید امام مجتبی(ع) با خدای خود مشغول مناجات است و گریه می‌کند.

نزد آن حضرت آمد و عرض کرد: آیا از عذاب خداوند، خوف و هراس داری در حالی که اسباب و وسائل نجات و رهایی در نزد توست؟ فرزند رسول خدا(ص) می‌باشی و مشمول شفاعتشان هستی و نیز رحمت الهی که همه چیز را فرا گرفته است.

امام حسن(ع) در پاسخ او فرمود: اما این که من فرزند رسول خدایم، خدا می‌فرماید: «فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ»

هنگامی که در صور - قیامت - دمیده شد، نَسَب‌ها در میان مردم اثری نخواهند داشت.(مؤمنون:۱۰۱)

و امّا شفاعت، پس خدای سبحان می‌فرماید: (مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ) کیست که در نزد خدا شفاعت کند جز به اذن و اجازه او؟(بقره:۲۵۵)

و اما رحمت الهی که همه چیز را فرا گرفته، خداوند خود می‌فرماید: (فَسَأَکْتُبُها لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ) من رحمت خود را از برای کسانی قرار می‌دهم که تقوا پیشه کنند.(اعراف:۱۵۶) اکنون با این وضع، ای برادر عرب، چه امانی در کار است؟!(توفیق ابوعلم، اهل البیت، ص۲۶۹)