به گزارش قدس آنلاین ژانرهایی مانند وحشت، اکشن، موزیکال، فانتزی و... در سینمای ایران یا مغفول مانده، یا به بدترین شکل مورد سوءاستفاده قرار گرفته یا ترس از ممیزی، سینماگران را از نزدیک شدن به خود بازداشته است. سال گذشته مهدی آذرپندار، مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران با توجه به موضوع کمبود ژانر در سینما عنوان کرد: «ما از ژانرهایی مانند وحشت یا دلهره‌آور و رازآلود، ملودرام، فانتزی، علمی- تخیلی، پلیسی یا جنایی یا نوآر، جنگی و دفاع مقدس و کمدی حمایت می‌کنیم». اما متأسفانه تا به امروز نه تنها حمایتی صورت نگرفته بلکه بسیاری از ژانرهای سینمایی از گیشه حذف شده است. با آنکه روز گذشته اعلام شد فروش سینمای ایران در دی ماه از مرز هزار میلیارد تومان گذشته و پیش‌بینی ها زودتر از موعد دو ماهه محقق شد اما در حال حاضر پنج فیلم پرفروش گیشه به جز بچه زرنگ همگی در ژانر کمدی هستند.
فسیل با 306 میلیارد تومان، هتل با 225 میلیارد تومان، شهر هرت با 77میلیارد تومان، بچه زرنگ با 55 میلیارد تومان و ویلای ساحلی با 38 میلیارد تومان.
با توجه به کم‌رمق بودن سینمای ایران در حوزه تنوع ژانر و نبود حمایت از فیلم‌های ژانریک به سراغ ارسلان امیری، کارگردان سینما و محمود گبرلو، رئیس اسبق انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران رفتیم تا راهکارهای آنان را در این خصوص بدانیم.
تهیه‌کنندگان ریسک نمی‌کنند
ارسلان امیری با اشاره به برخی از عوامل رشد و افول ژانرها در سینما که شامل مردم‌شناسی و یا تاریخ سیاسی، فرهنگی و اجتماعی می‌شود، عنوان کرد: ژانرها پس از ورود سینما در همه کشورهای دنیا به خصوص آمریکا رشد کردند و سینمای ما این سبقه و عقبه تاریخی را ندارد و مهم‌ترین دلیلش هم این است که تهیه‌کنندگان برای رفتن به سمت سینمای ژانر ریسک نمی‌کنند. اساساً دولت‌ها سیاست‌گذاریشان برای حمایت طوری است که در سالیان گذشته تمرکز خود را روی سینمای ژانر نگذاشته و در این راستا بسترسازی، مخاطب‌سازی و فرهنگ‌سازی مناسبی صورت نگرفته است.
این کارگردان سینما با ذکر اینکه نسل جدید فیلمسازان در 15 سال اخیر به دلیل انقلاب دیجیتال، راغب هستند که در ژانرهای مختلف کار کنند، گفت: طبیعتاً هر فیلمسازی پس از تجربه یک الی دو کار مهارت لازم را بدست می‌آورد و زمانی که قصد دارد کار جدی دیگری بسازد، در شرایط بحرانی اقتصاد هیچ بخش خصوصی از او حمایت نمی‌کند. اگر قرار باشد یک کارگردان فیلم‌نامه‌ای ژانریک بنویسد، در وهله نخست وزارت ارشاد و شورای پروانه ساخت باید آن را بخوانند اما آن قدر با نگاه رادیکالی و بسته محتوایی فیلم‌نامه‌ها را تحلیل می‌کنند که مجال برای نوآوری به فیلمساز جوان نمی‌دهند و فیلمسازان با محافظه‌کاری روبه‌رو می‌شوند و سعی می‌کنند به سمت موضوعات مفهومی و جدید نروند. آن‌ها در تلاش‌اند فیلم‌نامه‌ای بنویسند که در حد بینش، فهم و قضاوت‌های اعضای شورای پروانه ساخت در بنیاد سینمایی فارابی و ارشاد باشد. سال‌هاست در آن طرف دنیا، ژانر مفهوم خود را پیدا کرده اما در سینمای ما، رفتن به سمت ژانر نوآوری و ریسک محسوب می‌شود. به عقیده من بزرگ‌ترین مانع رشد سینمای ژانر، گرفتن پروانه ساخت است.
شورای پروانه ساخت باید حذف شود
امیری در پاسخ به این پرسش که چطور باید تنوع ژانر در اکران‌ها را حفظ و سینماگر را ترغیب به ساخت فیلم‌های متنوع کرد، گفت: رکورد حضور روزانه مخاطب در سینما با حضور بیش از ۲۸۰ هزار نفر در روز سه‌شنبه ۱۶ آبان شکسته شد که دبیر انجمن سینماداران بیان کرد یک دلیل شکستن رکورد در این روزها تنوع ژانر است، اما منظور دقیق ایشان را از تنوع ژانر متوجه نمی‌شوم. آیا منظور این است که از سال گذشته تاکنون، فیلم‌هایی در ژانر تخیلی، وحشت، موزیکال و... داشته‌ایم؟ در صورتی که بدین شکل نبوده است. استقبال مردم بیشتر از فیلم‌های کمدی و ملودرام‌های اجتماعی بوده و شاید منظور ایشان از تنوع، همین دو ژانر است. اگر بخواهیم تنوع ژانر داشته باشیم، باید شرط پروانه ساخت از آثار سینمایی حذف شود.
امیدی به ساخت «زالاوا»های بعدی ندارم
کارگردان فیلم سینمایی«زالاوا» با بیان اینکه فیلم‌های کوتاهی که در ژانر وحشت و در سینمای هنر و تجربه در مهر ماه ساخته شد با ممیزی‌های زیادی همراه بود، گفت: این فیلم‌ها یا توسط فیلمساز دچار خودسانسوری شدند و یا توسط نهادی که سرمایه‌گذار بوده، پیشنهادی داده شده که از لحاظ محتوایی موضوع را کنترل کنند. این فیلم‌ها بسیار ضعیف هستند و با این شیوه، فیلم‌های ژانریک متوسط تولید می‌شود که اتفاقاً تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران را از سرمایه‌گذاری می‌ترساند. فیلم‌های ژانر کوتاه اگر خوب ساخته می‌شدند، می‌توانستند جریان سینمای بدنه را به تهیه‌کنندگی، سرمایه‌گذاری، همکاری و تولید ترغیب کنند.
این کارگردان سینما از تلاش خود برای کسب مجوز فیلم «زالاوا» از شوراهای پروانه ساخت ارشاد گفت و افزود: پس از «زالاوا» در دو فیلم‌نامه دیگر نیز همکاری داشتم که مجوز نگرفتند، بنابراین تصمیم گرفتم در حال حاضر به دلیل اینکه شوراهای پروانه ساخت فعلی بسیار سختگیرانه فیلم‌نامه‌ها را قضاوت می‌کنند، به سراغ فیلم‌نامه‌ای نروم و امیدی به ساخت زالاواهای بعدی ندارم.
این فیلم‌نامه‌نویس، فیلم‌های ژانر روان‌شناسانه را از آن دست فیلم‌هایی دانست که حکم تراپی برای مخاطب دارد و گفت: تعدادی از فیلم‌ها مانند «برادرم خسرو» در شرایط خوبی اکران نشدند و اگر در شرایط بهتری اکران می‌شدند، کارگردانانی مانند آقای بیگلری تمایل به ساخت فیلم بعدی داشتند. کسانی که گلوی سینما را می‌فشارند، اگر دستشان را رها کنند سینما مانند یک عنان‌واره زنده به حیات و تکامل خود ادامه می‌دهد.
سینمای سیاسی یا سیاست‌زده؟
محمود گبرلو تنوع ژانر در سینما را موجب جذابیت و افزایش تماشاگر دانست و گفت: به طور طبیعی بعضی از مردم با مضامین اجتماعی یا سیاسی و حتی کمدی ارتباط برقرار می‌کنند اما نکته مهم این است که تنوع ژانر تا چه اندازه باید رعایت شود تا به اهدافمان برسیم؟ این وظیفه به عهده هنرمند است یا برنامه‌ریز؟ در نظام جمهوری اسلامی این برنامه‌ریزی به عهده دولت است. برنامه‌ریز دولتی به عنوان نماینده مردم باید راهبردی طراحی کند که تنوع ژانر دیده شود اما متأسفانه در این زمینه ضعف زیادی داریم و صرفاً در سینما، ژانر کمدی و یا اجتماعی می‌بینیم. یکی از علت‌هایی که پنهان است و شاید به صورت آشکار در سیاست‌گذاری وجود دارد، ترس از ژانرهای متنوع در سینماست. سینمای ایران روال طبیعی خود را طی نمی‌کند و همیشه گرفتار موج جناح و سیاست‌های مختلف است که نقش مهمی در سینما و تولید فیلم دارند.
فیلم کمدی خوب است اما به اندازه...
این منتقد سینما در ادامه گفت: مشکل اصلی ما قوانین پنهانی است که فشارهای جدی بر سیاست‌گذارها می‌آورد و آن‌ها را مجبور به تغییر مسیر می‌کند. زمانی که فیلمی اکران عمومی می‌شود و عوامل آن امیدوار به فروش فیلم خود هستند، با موج مخالفت گروه و جناح‌هایی که نفوذ در قدرت دارند، روبه‌رو می‌شوند. این اعمال نفوذ از طرفی موانعی را برای تولید فیلم‌های سینمایی ایجاد کرده و آن چیزی که طبق ذائقه سینماگر است، اجرا نمی‌شود و از طرف دیگر سبب کاهش تماشاگر سینما شده است. به تازگی موجی از فیلم‌های کمدی ایجاد شده و تا حدودی خوب است زیرا مردم نیاز به خندیدن، شادابی و نشاط دارند اما برنامه‌ریز نباید همه وقتش را صرف تولید فیلم‌های کمدی کند، این موضوع موجب می‌شود جا برای هنرنمایی خلاقیت دیگر اهالی سینما نباشد.
اجازه بروز خلاقیت داده شود
این کارشناس سینما با بیان اینکه برای ایجاد تنوع ژانر در سینما، باید اجازه نفوذ برخی جناح‌ها و جریان‌های فکری که ریشه مخالفتشان با سینما از جای دیگری آب می‌خورد را ندهیم، افزود: باید با آغوش باز از هنرمندان ایران استقبال و اجازه بروز خلاقیت به آن‌ها داده شود و این اجازه دادن نیازمند شهامت و جسارت است. یک مدیر باید بپذیرد خودش تولیدکننده فیلم نیست و باید هدایتگر و اغناگر خوبی برای افکار و اندیشه سینماگران باشد. اگر ما بخواهیم هنرمندان را تخریب و آن‌ها را از نظر فعالیت هنری فلج کنیم، طبیعتاً دیگر تولید خوب و مطلوبی نخواهیم داشت.
گبرلو در ادامه گفت: جامعه ما هر حرکتی را به گردن هنرمندان می‌اندازد و این حرکت فرار به جلو است زیرا مسئولی که ناتوانی و ضعف دارد، همراه با جهت جریان‌های مخالف به تضعیف هنرمندان می‌پردازد و اگر در جریان سینمایی، نظم و مدیریت در رأس قرار نگیرد منجر به سوءاستفاده برخی افراد می‌شود.
وی در خصوص توجه خاص سیاست‌گذاران به ژانر کمدی اظهار کرد: کمدی در تمام دنیا یک تعریف دارد؛ ما نباید از حداقل استانداردهای ساخت کمدی که براساس درام یا ملودرام ساخته می‌شوند، خارج شویم. اینکه با برخی شوخی‌های سخیف و غیراخلاقی مخاطب را بخندانیم که اسمش کمدی نیست. فیلم کمدی تعریف حرفه‌ای در دنیا دارد؛ اینکه بسیاری از موضوعات و معضلات اجتماعی در قالب طنز و به صورت روان برای مردم بیان شود. این تعریف به درستی بیان نشده است. در شرایط اقتصادی امروز که مردم در مضیقه هستند و نیاز دارند در طول هفته به سراغ یک فیلم سرگرم‌کننده بروند، ما سعی می‌کنیم به اسم فیلم کمدی تولیدات سطحی را به آنان نمایش دهیم.
چرا تلویزیون از سینما حمایت نمی‌کند؟
رئیس اسبق انجمن منتقدان سینما با ذکر این نکته که ما نقش کلیدی سینما در پیشرفت و رشد آگاهی جامعه را فراموش کرده‌ایم، خاطرنشان کرد: سینما در وهله نخست یک سرگرمی است اما نباید از این جنبه سوءاستفاده کرد. سیاستمدار و برنامه‌ریز سینمایی فکر می‌کنند مردم با دیدن فیلم‌های فاخر فکری و فرهنگی دچار انحراف می‌شوند. تماشاگر، بیننده تفکرات جدید است و ذائقه او توسط خودش تعیین نمی‌شود بلکه توسط هنرمند هدایت می‌شود. در حال حاضر تلویزیون می‌تواند با تولیدات طنز، فضای لطیفی را برای مخاطب ایجاد کند و هزینه آن ارزان‌تر از سینماست اما دریغ می‌کند. از سوی دیگر فیلم‌هایی که جنبه سرگرمی و تفکر دارند مورد حمایت قرار نمی‌گیرند. ما پس از انقلاب اسلامی سالانه حدود 100 فیلم سینمایی ساختیم و از این عدد شاید 10 درصدش را تلویزیون پخش کرده است. این اختلاف نظر و تنگ‌نظری‌ها موجب عدم رشد فکری و فرهنگی مخاطبان شده است.
نظر شما