سجاد اعیانی کارشناس حوزه سیاست‌گذاری با اشاره به افزایش مصرف بنزین در کشور گفت: در سال‌های اخیر، میزان مصرف بنزین در کشور به شدت افزایش یافته است که نه تنها نگرانی‌های زیست محیطی را به همراه داشته، بلکه بار اقتصادی سنگینی را نیز بر دوش دولت و مردم گذاشته است. رویکرد فعلی در اعطای یارانه به بنزین، که مستقیماً به خودروها تعلق می‌گیرد و به شکل دو قیمت یارانه‌ای و قیمت دوم سرکوب شده عرضه می‌شود، نه تنها موجب افزایش مصرف بنزین در کشور شده است بلکه هیچ حد یقفی برای مصرف بنزین ندارد و عملا هیچ نفعی برای مصرف‌کننده در کنترل مصرف خود و بهینه کردن این مصرف وجود ندارد و مشوقی نیز برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی ایجاد نمی‌کند. در این ساختار، صرفه‌جویی فردی منجر به منفعت مالی برای صرفه‌جو کننده نمی‌شود، بلکه تنها باعث کاهش مطلوبیت کلی فرد خواهد شد که در صورت عدم استفاده نیز از دست وی خارج خواهد شد. علاوه بر این، این روش از یارانه‌دهی، زمینه‌ساز شکل‌گیری بازار قاچاق بنزین شده است که نه تنها منابع ملی را هدر می‌دهد، بلکه امنیت اقتصادی کشور را از محل رشد بسیار زیاد مصرف و ناترازی بنزینی کشور تهدید نیز میکند.
وی با اشاره به واردات 5 میلیارد دلاری بنزین در سال جاری و لزوم اصلاح در وضعیت مصرف بنزین کشور گفت: ایران که با داشتن ذخایر عظیم نفتی، پتانسیل بالقوه‌ای برای تبدیل شدن به یک صادرکننده بزرگ بنزین دارد اما به دلیل مصرف داخلی بالا و وابستگی به واردات بنزین، این پتانسیل محقق نشده است. با وجود آنکه در سال 1401 صادرکننده بنزین بودیم، در سال 1402 تبدیل به واردکننده بنزین شدیم و برای سال 1403، انتظار می‌رود که واردات تشدید خواهد شد و به حداقل پنج میلیارد دلار جهت واردات بنزین و گازوئیل خواهد رسید که این امر نشان‌دهنده یک ناترازی قابل توجه در بازار انرژی است.
اعیانی ادامه داد: از طرف دیگر مشکلی که با آن روبرو هستیم، افزایش تعداد خودروهای پرمصرف داخلی است که موجب افزایش تقاضا برای بنزین و تشدید ناترازی‌ها خواهد شد. اگر این روند افزایشی ادامه پیدا کند، ممکن است در آینده نزدیک مجبور شویم به اندازه کل درآمد حاصل از فروش نفت، بنزین وارد کنیم. این وضعیت به ویژه زمانی پیچیده‌تر می‌شود که بنزین وارداتی را که به قیمت جهانی وارد کرده ایم، به قیمت یارانه‌ای در داخل توزیع می‌کنیم و قاچاقچیان این بنزین را به خارج از مرزها منتقل کرده و به قیمت جهانی می‌فروشند. این امر منجر به از دست رفتن منافع اقتصادی که می‌توانست به نفع کل جامعه باشد، شده و تنها به سود قاچاقچیان تمام می‌شود.
اعیانی در رابطه با راهکار اصلی تحقق مصرق بهینه بنزین در شرایط فعلی کشور گفت: بنابراین پیشنهاد می‌شود که به جای مدل سرکوب شده فعلی با یارانه غیرهدفمند بنزین به خودرو، با اعطای یارانه بنزین به افراد به جای خودرو، یک سیستم عادلانه‌تر و کارآمدتر ایجاد خواهد شد که با ذی‌نفع کردن مردم در مصرف بهینه نه تنها به کاهش مصرف کمک میکند، بلکه از حجم قاچاق بنزین در کشور نیز به شدت می‌کاهد به این ترتیب مردم ذی‌نفعان اصلی در بهینه‌سازی مصرف انرژی به صورت موثر در کمتر مصرف کردن مشارکت می‌کنند.
این کارشناس حوزه سیاست‌گذاری در رابطه با تغییرات قابل توجهی را در نحوه مدیریت منابع انرژی با اعطای سهمیه بنزین به نفر گفت: پیاده‌سازی سیستمی که در آن یارانه بنزین به افراد به جای خودروها اعطا می‌شود، می‌تواند تغییرات قابل توجهی را در نحوه مدیریت منابع انرژی به همراه آورد. در چنین سیستمی، هر فرد بسته به میزان یارانه‌ای که دریافت میکند، می‌تواند سهمیه بنزین مصرف نشده‌ی خود را در بازار مبادله‌ای به فروش برساند. در این بازار افراد با آزادی کامل می‌توانند سهمیه بنزین خریداری شده خود را به صورت قانونی صادر کنند. بدین ترتیب بسیاری از کارگزاران به صورت رسمی اقدام به خرید بنزین با قیمت تعادلی پایین تر از فوب خلیج فارس و در یک قیمت تعادلی نزدیک به این قیمت، بنزین را از مردم خریداری خواهند کرد و دیگر شاهد فعالیت‌های غیرقانونی و قاچاق نخواهیم بود.
اعیانی در رابطه با مزیت کلیدی طرح اعطای سهمیه بنزین به نفر یا بنزین برای همه اظهار کرد: در ساختار اعطای سهمیه بنزین به نفر علاوه بر تحقق عدالت در پرداخت یارانه انرژی، انگیزه‌های اقتصادی برای قاچاقچیان و دلالان برای خرید و فروش غیرقانونی بنزین به شدت کاهش می‌یابد و شفافیت و قابلیت ردیابی معاملات بنزین به صورت صادرات آزادانه بنزین افزایش خواهد یافت. این تغییر ساختار می‌تواند به تدریج مردم را به فعالان آگاه و مسئولیت‌پذیر در بازار انرژی تبدیل کند که نه تنها منافع خود را در مصرف کمتر انرژی دنبال می‌کنند، بلکه بازار را نیز از شر قیمت‌های دستوری و قاچاق رها خواهد کرد. این رویکرد، با فراهم آوردن فرصت‌های برابر برای همه افراد جامعه، می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء عدالت اجتماعی و پایداری اقتصادی داشته باشد.
نظر شما