تغییر فرهنگ مالیاتی کشور نیازمند اعمال یک سری سیاست‌گذاری‌های جدی و دقیق است. به زعم کارشناسان، به منظور تعامل با مالیات‌دهندگان نیاز است محل هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی مشخص شود. در این چارچوب، مشارکت دادن مالیات‌دهندگان در مشخص کردن این که مالیات‌ها کجا هزینه شوند، کمک‌کننده است.

در دولت سیزدهم ریل‌گذاری‌های اولیه در راستای دریافت مالیات حقه از همگان و به کار انداختن درآمدهای مالیاتی در راستای ارائه خدمات بهتر و بیشتر به مردم انجام شد. در کنار این اقدامات نیاز است به تبیین مصارف مالیات بپردازیم. تقریباً تمامی کارشناسان بر این عقیده تأکید می‌کنند که اطلاع‌رسانی به مردم در مورد محل مصارف مالیات‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و به ارتقای فرهنگ مالیات‌دهی کشور منجر می‌شود.

همان طور که وصول درآمدهای مالیاتی حق دولت است، مردم و مالیات‌دهندگان نیز این حق را دارند که بدانند درآمدهای مالیاتی کجا هزینه می‌شود. این امر باعث می‌شود مردم با اشتیاق و رضایت بیشتری به پرداخت مالیات مبادرت کنند.

به ویژه به نظر کارشناسان، تعیین محل مصرف مالیات‌ها توسط مالیات‌دهندگان که در چارچوب تبصره ماده 100 پیش‌بینی شده است، بسیار کمک‌کننده خواهد بود. برخی بر این اعتقادند که از طریق این مصوبه حتی زمینه برای جلب کمک‌های مردمی در پیشبرد پروژه‌های عام المنفعه فراهم می‌شود.

نظرات ایمان زنگنه، استاد اقتصاد دانشگاه و عضو انجمن اقتصاددانان ایران را در ادامه در خصوص مصوبه هیئت وزیران و حکمرانی مالیاتی مردم می‌خوانید.

 مشخصه‌ مالیات‌ستانی مدرن این است که مودیان می‌دانند مالیاتشان کجا هزینه می‌شود

زنگنه با اشاره به این موضوع که مالیات تا کنون مورد توجه دولت‌ها نبوده است و حتی به عنوان زینت از آن در قانون بودجه استفاده کرده‌ایم، تصریح کرد: از زمانی که کشور ما به کشف نفت پرداخت، این ماده منبع تأمین بودجه کشور بوده است و به این منبع مالی وابستگی داشته‌ایم. به همین دلیل نگاه جدی‌ای به مالیات نداشته‌ایم.

وی ادامه داد: در اقتصاد این طور مطرح است که مالیات بخش مهمی از تأمین درآمد دولت‌ها را برعهده دارد. اما این کارکرد مالیات در کشور ما طی سالیان گذشته مورد توجه نبوده است.

این استاد اقتصاد دانشگاه توضیح داد: یکی دیگر از کارکردهای مهم مالیات این است که خاصیت تنظیم‌گری دارد. دولت‌ها با استفاده از ابزار مالیات می‌توانند در جامعه نوعی علامت‌دهی داشته باشند و سیاست‌ها را به سمت و سوی خاصی ببرند. از این طریق، جامعه را به سمت سرمایه‌گذاری در بخش‌های خاصی سوق می‌دهیم و سیاست‌گذاری‌ می‌کنیم.

زنگنه گفت: متأسفانه نظام مالیاتی در ایران به پختگی و بلوغ لازم نرسیده است. زیرا نگاه جدی به این منبع درآمدی دولت نداشته‌ایم و به درآمدهای نفتی وابسته بوده‌ایم. طی سال‌های اخیر و در دولت سیزدهم مالیات سهم قابل توجهی در تأمین درآمد دولت برعهده گرفته است.

وی ادامه داد: دولت باید مالیات‌ستانی مدرن را در پیش بگیرد و در این زمینه از روش‌های نوآور بهره ببرد. یکی از ملزومات این امر این بود که چتر مالیاتی گسترده‌تر شود و مالیات‌ستانی حقه از همگان را داشته باشیم.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های مالیات‌ستانی مدرن این است که مودیان می‌دانند مالیات پرداختی‌شان کجا هزینه می‌شود. این موضوع مهمی است که باید مدنظر باشد. در همین راستا، هیئت وزیران مصوبه‌ای اخیراً داشته که حائز اهمیت است.

زنگنه گفت: در حال حاضر، فرهنگ مالیات‌دهی در کشور وجود ندارد. افراد به طرق مختلف در تلاش هستند از دادن مالیات طفره بروند. دلیلش این است که ما نتوانسته‌ایم فرهنگ‌سازی کنیم که درآمدهای مالیاتی در راستای ارائه خدمات به مردم به کار می‌افتد و نفعش در نهایت به شهروندان می‌رسد.

اگر قرار است مالیات تکیه‌گاه اصلی بودجه‌ریزی باشد باید به تبیین مصارف مالیات بپردازیم

وی ادامه داد: حالا که در آغاز اصلاح نظام مالیاتی کشور هستیم و قرار است مالیات تکیه‌گاه اصلی بودجه‌ریزی در کشور باشد، باید به تبیین مصارف مالیات بپردازیم. باید دیدگاه خود را از مالیات‌ستانی به فرهنگ‌سازی تغییر دهیم. این نکته بسیار اهمیت دارد که مالیات‌دهندگان در مورد محل هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی اطلاع داشته باشند.

این استاد اقتصاد دانشگاه توضیح داد: هر چقدر بتوانیم در زمینه هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی اطلاع رسانی کنیم و گزارش های شفاف و ادواری بدهیم، به ارتقای فرهنگ مالیات دهی کشور کمک می‌کنیم. در این شرایط، فرار مالیاتی از سوی جامعه قابل قبول نخواهد بود.

زنگنه گفت: فرهنگ مالیاتی کشور باید به سمتی برود که فرار مالیاتی به عنوان یک امر مذموم از طرف مردم شناخته شود و ضایع کردن حق الناس به حساب بیاید. در حال حاضر، فرار مالیاتی نوعی زرنگی محسوب می-شود. باید با اعمال سیاست‌های درست این فرهنگ نادرست را تصحیح کنیم.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران خاطرنشان کرد: مصوبه اخیر هیئت وزیران مبنی بر تعیین محل هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی توسط مالیات‌دهندگان در چارچوب تبصره ماده 100 اقدامی مناسب در راستای ایجاد انگیزه برای مالیات‌دهندگان به حساب می‌آید. این طور اقدامات بسیار کمک‌کننده خواهند بود.

زنگنه گفت: مصوبه اخیر هیئت وزیران در زمینه مشارکت مالیات‌دهندگان در روند تخصیص درآمدهای مالیاتی به پروژه‌های مختلف، احساس خوشایندی در مالیات‌دهندگان ایجاد می‌کند و رابطه دو سویه مالیات‌دهنده و سازمان امور مالیاتی را تقویت می‌کند. این طور اقدامات در تصحیح فرهنگ مالیات‌دهی کشور موثر خواهد بود و زمینه مشارکت بیشتر مردم در حکمرانی کشور را فراهم خواهد کرد.