قدس آنلاین- گروه استانها- طیبه قاسمی؛ قدیم ترها اگر برای یک جنوبی مهمانی می آمد که ارج و قرب زیادی داشت مسلما یکی از پذیرایی های صاحب خانه یک شاه ماهی به نام «زبیدی» بود، به خاطر قیمت بالا غذای روزمره ای نبود اما کم کم این ماهی از میان سفره مهمان هم برداشته شد، قیمتش چنان بالا رفته بود که دست اغنیا آن هم بیشتر از نوع فرنگی اش به آن می رسید، چندین سال بعد در سفره های روز جمعه جنوبی یک کباب از نوع ماهی  می درخشید صبور ماهی ای است که سال‌ها حرف اول قرار گرفتن بر جالی  و منقل را در روز تعطیل یک خانواده جنوبی داشت چند سال است اما خبر از این ماهی خوشمزه نیست سرنوشتش به زبیدی پیوند خورده و مثل تمام نمادهای استان رو به افول است دل خوش کرده بودیم این ماهی اگر روی سفره ما نیست و نصیب از ما بهتران شده هنوز در اکوسیستم نفس می کشد که خبر می‌رسد زهی خیال باطل.

ماهی های فنا شده جنوب

سرزمین خوزستان را علاوه بر نفت و نخل می توان با ماهی های رنگارنگ توصیف کرد، خوزستان پر است از ماهی های خوش خوراکی که هم قوت غالب مردم این سرزمین است و هم سرمایه درآمدی آنها، در سه سال آینده اما دیگر ماهی صبوری وجود ندارد و فرزندان بعد از ما هرگز طعم آن را نمی چشند وقتی نیست شدن این ماهی ها را کنار «بنی» شادگان بگذارید که یارای استقامت در برابر تیلاپیا را نداشته اند و زمین اجدادی شان را به آنها بخشیده و با تالاب شادگان و هور خداحافظی کرده اند این سوال به ذهن می آید به راستی چرا ما آدم های امروزی تمام داشته ها را چنان مصرف می‌کنیم که مصداق بارز نه خانی آمده و نه خانی رفته؛ باشد کدام جمله از خداوندی که نعمتها را به ما داده شنیده‌ایم که تمام و کمال مصرف کنید هر آنچه روی زمین است و اگر جا برای مصرف نداشتید نابود کنید آنچه به شما بخشیده ام تا مبادا قطره‌ای به آیندگان برسد!؟ قصه تلخ انقراض برای ما ایرانی ها در حالی مدام تکرار می‌شود که خواب زمستانی مان پایان ندارد و بدون هیچ تغییر در سبک زندگی روزانه می خوانیم ... در ایران در حال انقراض است یا ...اگر تمام شود دیگر نیست.

خداحافظی ماهی صبور با سفره جنوبی ها

رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان خرمشهر خرید دو نوع ماهی در خوزستان را برای غیر خوزستانی ها به خصوص مردم کشورهای عربی بیشتر دانسته و تاکید می کند: زبیدی و صبور از ماهی های معروف و البته گران قیمت خوزستان هستند که به خاطر عرضه بیش از چیزی که مجاز است صید می شوند.

بیژن بداغی از انقراض نسل ماهی صبور خبر می دهد و اذعان می کند: صبور یک ماهی آفریقایی بوده که از آنجا به ایران آوردند و در آبهای شیرین اروند تخم گذاری می کرد، سالها پیش توسط عراقی ها صید نمی شد اما حالا سالهاست که آنها هم برای صید آن تور انداخته اند و متاسفانه صیدهای آنها بی رویه تر از ما نیز هست که به انقراض آن سرعت می بخشد.

او می افزاید: زبیدی از ابتدا هم گران قیمت بود وقیمت صبور هم به دلیل در حال انقراض بودن رو به افزایش گذاشته و حتی با همین نرخ گران نیز کم پیدا می شود.

برداشت های بی رویه 

معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات خوزستان درباره چگونگی به یغما رفتن ماهی های بومی جنوب در گفتگو با خبرنگار قدس آنلاین عمده ترین مشکل از میزان ماهی صبور را پایین آمدن آورد آب رودخانه های اروند و بهمنشیر می داند و اظهار می کند: این ماهی در آب های شیرین تخم ریزی می کند و کم شدن این آبها تاثیر بسزایی در میزان آنها دارد، از سوی دیگر صیدهای بی رویه است برداشت ما بیشتر از میزان ذخایرمان است.

علی دانشمهر بحث دیگر را مشترک بودن منبع صیدگاه اروند با کشورعراق نام برده و می گوید: عراقی ها نامحدود و بدون توقف، شبانه روز اقدام به صید این ماهی دارند واین مزید بر کاهش این ماهی ها شده است و تاثیر بسزایی بر برداشت آن دارد.

او درباره راه کارهای پایداری نسل این ماهی عنوان می کند: برای ماندگاری هر ماهی باید بازسازی ذخایر دریایی صورت گیرد و برای این بازسازی دانستن بیوتکنیک تکثیر این نوع ماهی ضروری است، هنوز بیوتکنیکی برای تکثیر ماهی صبور در خوزستان وجود ندارد و انجام نشده، که به عنوان نمونه ماهی مولد را بگیرند و با تکثیر تخم ها و یک محیط کنترلی نسل آن را نگه دارند، به روی این مسئله تا به حال کار نشده و هزینه بر هم هست.

ممنوعیت صید هم کارساز نشد

دانشمهر درباره انقراض این ماهی در چند سال آینده توضیح می دهد: به این شکل نیست که سه سال دیگر باشد اما میزان آن در حال حاضر هم به شدت کاهش پیدا کرده اما سال انقراض آن یک حدس و گمان است وعلمی نیست، ماهی زبیدی هم در حال کاهش است و همان مشکلات صبور را دارد به علاوه اینکه در کشورهای همسایه به قیمت گزاف خریده می شود و صیادان ما نیز به شدت صید آن افزوده اند، با اینکه برای این نوع ماهی ممنوعیت های ۴۵ روزه صید گذاشته ایم.

اوادامه می دهد: امسال از اول خرداد ممنوعیت صید آن شروع شده و اما کنترل پهنه دریا سخت است وصیادان هم رعایت نمی کنند و به ممنوعیت شیلات توجه ندارند و با وجود ممنوعیت با آلات مختلف همچنان آن را صید می کنند هرچند روی تکثیر این ماهی کار و تحقیق شده ولی تکثیرش کار دشواری است البته کشور کویت این کار را می کند و به رها سازی هم رسیده اند اما اینکه چقدر توفیق بدست آورده اند مشخص نیست.

معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات خوزستان نقش صیادان و صید بی رویه آنان را بیشتر از دلالان برمی شمارد و می افزاید: هر چقدر می گوییم این گونه ها در حال انقراضند و کمتر صید کنید به خاطر اینکه معیشت آنها بر آینده نگری شان غالب است سودی ندارد، و از سوی دیگر کم شدن اعتبارات عمرانی هم مزید بر علت برای نابودی انواع ماهی های بومی شده است.

ایجاد ایستگاه های مصنوعی

این مقام مسئول ازشروع کردن برای ایجاد زیستگاه های مصنوعی خبر می دهد و تصریح می کند: روش احداث این زیستگاه های امن برای تخم ریزی ماهی است که نیازمند اعتبارات است برای بازسازی ذخایر، زیستگاه مصنوعی و تکثیر گونه های با ارزش آنها را انجام دهیم، از طرفی هم مشاغل همه افراد ساحلی صیادی نباشد و مشاغل دیگری برای آنها باشد ماندگاری ماهی های زبیدی، حلوا سفید و شوریده بیشتر است.

او از طرح دیگری با نام دریابر می گوید و اضافه می کند: در زمان تخم ریزی گونه های با ارزش دریا یا یک صیدگاه را می بندیم که اصلا کسی به دریا نرود که سال گذشته برای میگو این کار انجام شد که اثرات خوبی داشت که در این زمینه نگرانی ما این است که صیاد یک ماه به دریا نرود معیشتش به خطر می افتد و بیمه بیکاری هم ندارد تا در این مدت جبران مافات داشته باشد و گذران زندگی داشته باشد.

چرخش مرگ جانداران 

یک فعال محیط زیست هم عقیده دارد حذف شدن ماهی صبور به تبع حذف گونه های زیادی را از طبیعت باعث می شود، حتی بعضی از گیاهان، پرندگان  و حتی گونه ماهی های دیگر هم در معرض خطر قرار می گیرند چراکه آنها از بچه ماهی  یا  لاروها تغذیه دارند و با مرگ ماهی ها از بین می روند.

عباس مشعشع با تاکید بر موضوع که ماهی صبور به طور کامل از چرخه اکوسیستم حذف نشده است، خاطر نشان می کند: این نوع ماهی هنوز در بسیاری از آبهای آزاد دنیا هست اما در خوزستان، شط العرب، دجله و فرات و کارون از بین رفته، به طور کل هم ماهی از سمت اروپای شمالی می آید، به خاطر تخم ریزی در پایین دست ها از سواحل انگلیس و مدیترانه یا ساحل اطلس و آفریقا حرکت کرده و بعد از تخم ریزی در آبهای خلیج فارس باز می گردند.

لزوم شتاب احیای نسل ماهی ها

مردم محلی خوزستان شاید آنقدر در مکررات آسیبها باشند که صدایشان درنیاید یا اگر هم درآید به جایی نرسد اما از بین رفتن اکوسیستم طبیعی هر نقطه ای در جهان پیامدهای ناگواری دارد برای شهر و حتی کشور و بنابراین اگر امروز اقدامی صورت نگیرد مطمئنا متولیان را در سالهای بعد مجبور به انجام اقداماتی سخت تر و طاقت فرساتر با هزینه های بیشتر می کند پس کاش کمی زودتر به فکر باشند برای احیای نسل ماهی های بومی جنوب.