«آستانه‌اشرفیه» شهری است که نامش با بادام‌زمینی گره خورده است، حتی با اینکه استان اردبیل توانسته است در تولید بادام‌زمینی خودش را سرآمد کند، اما در بحث فراوری و فروش این محصول در بازارهای داخلی و خارجی، آستانه‌اشرفیه حرف اول را می‌زند و با اقتدار در حرکت است. آستانه‌اشرفیه در ۳۵کیلومتری شهر رشت واقع است.

خاک حاصلخیز و موقعیت جغرافیایی این منطقه موجب شده است کار کشاورزی در آنجا رونق داشته باشد، به طوری که امروز دو محصول مهم در آستانه‌اشرفیه کشت می‌شود، یکی برنج و دیگری بادام‌زمینی، اما بادام‌زمینی این شهرستان ویژگی خاصی دارد و به خاطر کیفیت و طعم منحصربه‌فردش در کل ایران مشهور شده است. هم اکنون حدود ۳۰۰ کارگاه مشغول فراوری بادام‌های تولیدشده در مزارع آستانه‌اشرفیه هستند، ولی به خاطر عدم‌حمایت‌های دولتی و برندسازی‌نشدن این محصول، هنوز نتوانسته است راه صادرات را آن طور که باید و شاید در پیش بگیرد. سالانه بیش از ۱۰ هزار تن پیله خشک بادام‌زمینی از بیش از دو هزار هکتار مزارع زیر کشت شهرستان آستانه‌اشرفیه برداشت می‌شود که توجه به صادرات و استراتژیک شناختن این محصول می‌تواند به ایجاد اشتغال پایدار، توسعه صادرات محصولات غیرنفتی و همچنین رونق اقتصادی در کشور و ارزآوری کمک کند ولی بی‌توجهی مسئولان متولی و واردات بادام قاچاق از برخی کشورها سبب شد بادام آستانه‌اشرفیه که روزی از آن به‌عنوان یکی از مرغوب‌ترین بادام‌های کشور یاد می‌شد، با دلسردی کشاورزان همراه شود.
ارزش اقتصادی بادام زمینی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان، ارزش اقتصادی بادام زمینی برداشت شده در سال جاری را هزارو۴۶۵ میلیارد تومان پیش‌بینی و اظهار کرد: کشت بادام زمینی در پنج شهرستان انجام می‌شود.
صالح محمدی با اشاره به اتمام برداشت محصول بادام زمینی در اراضی زراعی استان گیلان، اظهار کرد: کشاورزان گیلانی امسال در سطح ۳هزارو۱۰۰ هکتار از مزارع خود، بادام زمینی کاشتند.
وی برداشت ۱۰ هزار و ۸۵۰ تنی پیله خشک بادام زمینی به ارزش اقتصادی هزارو۴۶۵ میلیارد تومان را پیش‌بینی کرد و افزود: شهرستان آستانه اشرفیه با سطح زیر کشت ۲هزارو۵۹۶ هکتار، قطب اصلی بادام‌کاری در گیلان است.
وی با بیان اینکه بادام زمینی در شهرستان‌های رشت، تالش، رودبار و بندرانزلی نیز کشت می‌شود، عنوان کرد: کشت بادام زمینی همه ساله از اوایل اردیبهشت‌ماه توسط بادام‌کاران منطقه انجام می‌شود؛ برداشت این محصول نیز از اوایل شهریورماه آغاز می‌شود و تا مهرماه ادامه دارد. وی با اشاره به فعالیت حدود ۴ هزار خانوار در زمینه تولید و بهره‌برداری از محصول بادام زمینی، عنوان کرد: هشت کارخانه با ظرفیت تولید هر کدام هزارو۵۰۰ تن در سال و ۲۰۰ کارگاه سنتی برای فراوری این محصول در استان فعال است.
گزینه اقتصادی
صادرات بادام زمینی یکی از فرصت‌های تجاری پربازده در صنعت بزرگ نشاسته است که در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین صادرات بادام زمینی می‌تواند یک گزینه اقتصادی و مناسب برای کشورهای تولیدکننده باشد. بادام زمینی یکی از محصولات کشاورزی مهم در کشورمان است که به صورت گسترده در سراسر ایران کاشته می‌شود. در سال‌های اخیر، صادرات بادام زمینی به کشورهای خارجی نیز رونق بسیار خوبی پیدا کرده است. طبیعتاً رشد صادرات بادام زمینی در کشور، بی‌تردید ارتباطی مستقیم با افزایش تولید در داخل دارد. با توجه به فعالیت‌های کشاورزان در اصول تولید بادام زمینی، میزان تولید این محصول نیز رو به افزایش است.
مشکلات پیشروی صادرکنندگان
محمود ناصری، یکی از صادرکنندگان خشکباردر خراسان شمالی که محصولاتی مانند پسته، فندق، بادام زمینی را به کشورهایی مانند رومانی، قبرس، بلغارستان، آلمان و کانادا صادر می‌کند در خصوص مشکلات پیش روی صادرکنندگان اظهار می‌کند: برای صادرات کالا، سنگ‌های زیادی پیش پای صادرکنندگان است.
وی بیان کرد: در حال حاضر مهم‌ترین مشکل صادرکنندگان در ایران، رفع تعهدات ارزی است و تمام صادرکنندگان این موضوع را مطرح کرده‌اند، اما تاکنون اقدام خاصی برای حل آن دیده نشده است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه دریافت کد ریجستری از کشور مقصد، یکی دیگر از مشکلات است، افزود: در حال حاضر این موضوع در کشورهای شرق آسیا مانند چین دیده می‌شود و آن‌ها از آنجا که می‌دانند ایران عضو اف‌ای‌تی‌اف نیست این مشکلات را می‌تراشند تا خودشان به‌عنوان مبدأ و مقصد وارد میدان شوند، کالای ایرانی را با قیمت بسیار ناچیزی می‌خرند و وارد کشور خود می‌کنند.
ناصری بیان کرد: انتقال ارز، از دیگر مشکلاتی است که صادرکنندگان با آن مواجه‌اند، صادرکنندگان به‌دلیل وجود همین مشکل ۸۰ درصد بازار خود را از دست می‌دهند، چون بازار مقصد هیچ تمایلی ندارد ارز مورد نظر را به حساب صرافی واریز کند و آن‌ها می‌خواهند پول‌ها به حساب خود شخص انتقال یابد.
وی بیان کرد: متغیر بودن نرخ ارز از دیگر مشکلات است. در چند سال اخیر، با توجه به مشکلات یادشده ۵۰ تا ۶۰ درصد از میزان صادراتی که داشته‌ام، کاهش یافته است.
ناصری که تجربه کار در بازارهای آفریقایی را نیز دارد در این‌باره گفت: یکی از مشکلات موجود برای صادرات کالا به کشورهای آفریقایی نبود یک لاین حمل و نقل مستقیم به آنجاست، کالاها از ایران به مرسین ترکیه می‌رود در آنجا هاب می‌شود و سپس به کشور مورد نظر در قاره آفریقا صادر می‌شود که این امر حدود ۱۰۰ روز زمان می‌برد و عملاً کالای صادراتی از ارزش اقتصادی خود می‌افتد. از سوی دیگر، شرکت حمل و نقلی نیز در ایران وجود ندارد که بتواند کالاها را به کشور مورد نظر در آفریقا ارسال کند.
وی بیان کرد: کشورهای آفریقایی در ارتباط با محصولات کشاورزی، گواهی قرنطینه‌ای ایران را قبول نمی‌کنند، آن‌ها پیمان‌نامه‌ای دارند که شبیه سیب سلامت ایران است و برای صادرات کالا باید آن گواهی گرفته شود؛ اما برای گرفتن آن باید صادرکننده خودش به آن کشور برود و آن را دریافت کند تا بتواند کالای خود را وارد آن کشور کند که این امر زمان خیلی زیادی از صادرکننده می‌گیرد.
کمبود فناوری
دکتر سید رضا رفیعی یکی از فعالان حوزه صادرات محصولات کشاورزی در خصوص مشکلات صادرات در بخش‌های مختلف از جمله خشکبار و میوه می‌گوید: جابه‌جایی آفات، محدودیت مصرف سموم و همچنین افزایش ماندگاری محصولات در انبارها، از موانع اصلی و جدی پیش روی صادرات است که با پرتودهی می‌توان به‌سادگی بر آن چیره شد.
وی عنوان می‌کند: متأسفانه در حال حاضر دسترسی به این فناوری در ایران سخت است و محصولات در حین صادرات فاسد می‌شوند.
وی اظهار کرد: به طور مثال در ایران سالانه شاهد بیش از یک‌میلیون تن ضایعات سیب‌زمینی و بیش از ۳۰۰ هزار تن ضایعات پیاز هستیم و این در حالی است که برای جبران نیاز صنعتی کشور هر سال پودر پیاز از چین، تایلند و ویتنام وارد می‌شود. سازمان خواربار جهانی(فائو) استفاده از سموم شیمیایی برای انبارداری را ممنوع و پرتودهی را ترویج می‌کند.
ظرفیت مغفول
گیلان دارای چندین محصول استراتژیک کشاورزی ازجمله برنج، بادام، چای و زیتون است؛ بنابراین پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا یک ظرفیت برای توسعه صادرات در حوزه بادام‌زمینی و دیگر محصولات کشاورزی در این استان است.
در همین راستا اگر مسئولان وزارت صمت از این ظرفیت به‌درستی استفاده کنند بی‌شک گیلان با رشد اقتصادی و افزایش اشتغال مواجه می‌شود؛ زیرا بادام‌زمینی یک برد کشاورزی برای استان گیلان محسوب می‌شود.
اتحادیه گمرکی اوراسیا یک اتحادیه گمرکی متشکل از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا یعنی ارمنستان، بلاروس، روسیه، ایران، قرقیزستان، قزاقستان است که می‌توان از این فرصت برای صادرات خشکبار و محصولی مانند بادام زمینی استفاده کرد.
بنا بر گفته کارشناسان از ۳۰ هزار تن بادام مصرفی در کشور ۱۰ هزار تن آن در آستانه‌اشرفیه تولید و توزیع می‌شود، ولی باوجود وسعت و فراگیری کار بادام، جهاد کشاورزی هنوز این محصول مهم را به‌عنوان یک محصول استراتژیک نشناخته و نتوانسته برنامه‌ای به‌منظور توسعه و افزایش تولید بادام‌زمینی در گیلان به مرحله اجرا بگذارد.